Abbas İbn-i Firnas kimdir, kısaca hayatı hakkında bilgiler, Abbas İbn-i Firnas'ın astronomi ve bilime katkıları, eserleri nelerdir, icatları, neyi bulmuştur.
Abbas İbn-i Firnas Kimdir, Genel Bilgiler
Ölüm : 887
Görev : Astronom, filozof, şair
Eserleri : el-Muktebes
Nereli : Kurtuba, Endülüs (bugünkü İspanya)
Meslek : Berberi İslam bilgini, simyacı, gökbilimci ve şair
İbni firnas, 810 yılında Endülüs’ün Kurtuba şehirinde doğmuştur. Tam adı Abbas Kasım İbni firnas’dır. Âilesi, Berâbir Kabîlesindendir. Halîfe İkinci Abdurrahmân bin Hakem’in zamânında yaşadı. MS. 9. yüzyılda günümüzdeki İspanya ve Portekiz topraklarında Endülüs Emevi devleti vardı.
Birçok alanda çalıştı ve kimya, fizik, astronomi ğitimleri aldı. Astronomi tabloları hazırladı, şiir yazdı, el-Makata adlı bir su saati tasarladı. İbni firnas, kendisine has metodlarla bir kısım kum ve taşlardan mükemmel renksiz cam yapma usûlünü buldu. Ayrıca düzeltme kabiliyeti olan camı keşfederek gözlüğün mucidi olduğu kabul edilir. Sülfirik nitrik, nitro hidroklorik asitleri keşfetmiş, ayrıca birçok kimyevî maddeyi de ortaya çıkarmıştır. Ayrıca kaya kristallerini kesme yöntemini geliştirdi. O zamana kadar sadece Mısırlılar kristal kesmeyi bilmekteydi. Bundan sonra, İspanya Mısır’dan kuartz ihracını bıraktı.
875 yılında tüy ve kumaş gibi malzemeleri kullanarak ilk uçuş aletini, bir planör yaptı, bir kuleden atlayarak uçmayı denedi. Uçuş büyük ölçüde başarılı oldu, havada uzun. Ancak, inişi biraz sert oldu, yaralandı. İbni firnas’ın bu başarısından 1028 yıl sonra 17 aralık 1903 tarihinde Wright Kardeşler uçak yapıp uçmayı başardı. Philip Hitti, “Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi” adlı eserinde şöyle der: ‘İbn Firnas, insanlık tarihinde ilk defa bilimsel uçma girişiminde bulunan kişidir.’ Alman bilim tarihi araştırıcısı Sigrid Hunke, ‘İbn- i Firnas’ın yaptığı bu uçakla İkaros‘un rüyasını gerçekleştirdiğini’ dile getirmektedir. Prof. Dr. Osman Turan da İbn-i Firnas’ın “İslâm medeniyetinde modern havacılığın öncüsü” olduğunu dile getirdikten sonra şöyle bir tesbiti de ilâve etmektedir: “Daha doğrusu şu dünya tarihinde ilk defa uçmayı gerçekleştiren, uçak yapan bir Müslümandır.”
Güneş ve gezegenleri hareket halinde gösteren bir “Plenatarium” da yapmıştır. İbni firnas, Bilgin bu cihazla yıldızlarla birlikte bulutu ve şimşekleri de inceliyordu.
Hayatı hakkında Serberi asıllı azatlı bir köle olduğu dışında çok fazla bilgi bulunmayan Abbas İbn Firnas, Endülüs’ün Rondo bölgesindeki Takeruna’nın köylerinden birinde dünyaya geldi. Kurtuba’da büyüyen ve o bölgede tahsil gören Firnas, daha gençlik yıllarında felsefe, kimya, astronomi ve edebiyat alanında adını duyurmayı başardı. Yaptığı ilmi ve edebi çalışmalar sayesinde Kurtuba’da I. Hakem sarayına girdi ve II. Abdurrahman ile I. Muhammed dönemlerinde de mevkisini korudu.
Meraklı ve araştırmacı bir karaktere sahip olan Abbas İbn Firnas, uzayı temsil eden bir gök küresi kurdu ve sonraları Avrupa'da astronominin gelişmesinde tesiri olan Sindhind tablolarının çizimlerini yaptı. Bir ara uçmayı denediyse de yaptığı uçuş takımında kuyruk kısmı bulunmadığı için inişi çok sert oldu ve ölümden zor kurtuldu. Firnas, bu deneme dolayısıyla havacılığın öncülerinden sayılmaktadır. Kuvarstan kristal yapmayı ve kristal kesimini Batı İslam âlemine tanıttı ve ayrıca kimya ile ilgilendi. I. Muhammed'e takdim etmek üzere, daha önce benzeri görülmemiş menkâne adı verilen bir de saat imal etti. Yaptığı birçok keşifle ve Doğu ilimlerini Batı'da yayma çabalarıyla çağdaşlarının dikkatini çeken Abbas İbn Firnas'a I. Hakem. "Hakimü'I-Endelüs" unvanını vermiştir. Musikiye olan ilgisiyle bilinen Firnas, kendisine karşıt kişiler tarafından sihirbazlık ve zındıklıkla suçlandığı rivayet edilmektedir. İbn Hayyan'ın el-Muktebes adlı eserinde örneklerini verdiği bazı şiirlerinin dışında hiçbir eseri günümüze ulaşmamıştır.
Abbas İbn-i Firnas Bilime Katkıları
Bin yıldan daha uzun süre önce 9. yüzyılda, Müslüman İspanya - Cordoba'da bir kişi daha evvel kimsenin yapmadığı birşeyi cesurca deneyerek tarihe geçti. Abbas ibn Firnas icat ettiği ilk uçuş makinesini test etmek amacıyla hazırdı.
Uçuşa şahit olmak amacıyla davet edilmiş kalabalığa seslendi: "Şimdi sizden ayrılacağım. Aşağı yukarı hareket edebilen bu kanatlar sayesinde, bir kuş gibi yükselebileceğim. Herşey yolunda giderse, bir süre sonra güvenli şekilde yanınızda olabileceğim." diyerek tarihe not düşüyordu.
Uçan Makinenin İmalatı Abbas ibn Firnas, ağırlığını yeteri kadar karşılayabilmek ve yeteri kadar kaldırma kuvveti elde edebilmek amacıyla, açıklıkları 4 - 5 metreyi bulan kanatlar inşa etti. Uçan bu makinenin yeteri kadar güçlü ve hafif olabilmesi amacıyla çalışıyordu. Bir kuşun kanadındaki kemikler gibi içi boş olan kafes oluşturdu ve muhtemelen içi boş olan bambu ağacı kullandı.
Ağaçtan imal ettiği kafesi ipek iplerle bağlayarak o dönemde elde edebileceği en hafif ve güçlü malzemelerle uçuş için gerekli iskeleti oluşturdu. Ayrıca kanatlar da ipek kumaşla kaplanarak kanatlar oluşturuldu. Abbas ibn Firnas, ipler yardımı ile kablo ağı üreterek mekanik olarak kolları yardımı ile kanatları da yönlendirmeye çalıştı.
Abbas ibn Firnas'ın o dönemde 70 yaşında olduğunu ve fiziksel kabiliyetlerini de düşündüğümüzde, kanat hareketleri muhtemelen oldukça kısıtlıydı. Kayıtlara göre; yüksek bir tepeden/kuleden atlayıp bir süre havada süzülmeyi gerçekleştirdiği için tasarlayıp ürettiği bu makine iyi süzülme kabiliyetine sahipti.
İnişte kanatların zarar görmesi ve Abbas ibn Firnas'ın sırtının yaralanması; uçan makinesinin bir eksiğinin olduğunu işaret etmekteydi. Bu eksiklik; uçan makinenin yanal kontrolünü ve vücut hareketlerini oldukça sınırlayan bir kuyruğunun olmaması olarak belirtilir. Abbas ibn Firnas bu uçuşuyla tarihteki diğer uçuşlara da öncülük etmiştir.
